Είναι γεγονός πως το ποσοστό των τοκετών, που επιτυγχάνονται μέσω καισαρικής τομής, έχει αυξηθεί σημαντικά στο δυτικό κόσμο τις τελευταίες δύο δεκαετίες περίπου. Οι λόγοι, που οδήγησαν σε αυτήν την αύξηση είναι πολλοί και δεν αποτελούν αντικείμενο αυτού του άρθρου. Εντούτοις, τα τελευταία χρόνια η επιρροή της μεθόδου τοκετού στον τρόπο, που αναπτύσσεται το ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού, έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας.
Όλα ξεκίνησαν με την παρατήρηση, πως παθήσεις εις βάρος του ανοσοποιητικού συστήματος είναι πιο συχνές μεταξύ των κατοίκων των λεγόμενων «αναπτυγμένων» χωρών σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Συγκεκριμένα, στις κοινωνίες αυτές απαντώνται συχνότερα αλλεργικές παθήσεις, όπως είναι η αλλεργική ρινίτιδα, η ατοπική δερματίτιδα και το άσθμα, αλλά άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως είναι ο Διαβήτης τύπου 1 και η νόσος του Crohn.
Η παρατήρηση αυτή οδήγησε στην προσπάθεια διατύπωσης κάποιας θεωρίας, η οποία να εξηγεί τις διαφοροποιήσεις αυτές των ποσοστών. Η επικρατούσα μεταξύ των θεωριών αυτών είναι η λεγόμενη «υπόθεση της υγιεινής». Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, όσο πιο «καθαρό» είναι το περιβάλλον, μέσα στο οποίο το παιδί περνάει τα πρώτα χρόνια της ζωής του, τόσο πιο πιθανό είναι αυτό να αντιμετωπίσει κάποιες ασθένειες της παιδικής ηλικίας. Η υπόθεση αυτή διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1989 από το Strachan, ο οποίος παρατήρησε, πως όσα περισσότερα μεγαλύτερα αδέλφια έχει ένα παιδί, τόσο πιο απίθανο είναι να εμφανίσει αλλεργική ρινίτιδα. Στη συνέχεια η θεωρία αυτή επεκτάθηκε και σε άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ο Διαβήτης τύπου 1.
Επομένως το περιβάλλον, μέσα στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο, που αναπτύσσεται το ανοσοποιητικό του σύστημα. Ο τρόπος όμως με τον οποίο το παιδί ήρθε στον κόσμο, μπορεί να έχει ανάλογη επιρροή στην εξέλιξη του συστήματος άμυνας του οργανισμού του;
Στοιχεία, που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια, φαίνεται, πως συνηγορούν υπέρ της πιθανότητας ο τοκετός δια καισαρικής τομής να σχετίζεται με αύξηση των πιθανοτήτων εμφάνισης στο παιδί νοσημάτων, τα οποία συνδέονται με δυσλειτουργίες τους ανοσοποιητικού συστήματος, όπως είναι το άσθμα και η αλλεργική ρινίτιδα. Η μελέτη στο πεδίο αυτό είναι μεν ακόμα στα σπάργανα, αλλά τα αρχικά συμπεράσματα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Γιατί όμως τα παιδιά, που γεννιούνται με καισαρική τομή ενδέχεται να έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν τα νοσήματα αυτά;
Η απάντηση φαίνεται πως βρίσκεται στα μικρόβια, που αποικίζουν το έντερο του νεογνού.
Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από περίπου 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα, αλλά «φιλοξενεί» περίπου δέκα φορές περισσότερους μικροοργανισμούς στα έντερά του. Οι μικροοργανισμοί αυτοί συμμετέχουν σε πλήθος μεταβολικών διαδικασιών και συχνά αναφερόμαστε σε αυτούς με τον όρο το «ξεχασμένο» όργανο. Δεν έχουν ταυτολογηθεί όλοι αυτοί οι μικροοργανισμοί, διότι πολλοί από αυτούς είναι αδύνατον να καλλιεργηθούν σε συνθήκες εργαστηρίου.
Ανάμεσα στις λειτουργίες των μικροοργανισμών αυτών, φαίνεται πως περιλαμβάνεται και η συμμετοχή τους στην «ωρίμανση» του ανοσοποιητικού συστήματος. Μάλιστα φαίνεται, πως οι πρώτες 100 ημέρες της ζωής του ανθρώπου αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό «παράθυρο», κατά το οποίο ενδεχόμενη δυσβίωση του εντέρου συνδέεται με την εμφάνιση άσθματος και αλλεργικών αντιδράσεων. Με τον όρο δυσβίωση αναφερόμαστε στην εμφάνιση ανισορροπίας στη σύνθεση της εντερικής χλωρίδας, δηλαδή στην ελλιπή ανάπτυξη του πληθυσμού των μικροοργανισμών, που κανονικά εποικίζουν το έντερο.
Επιπλέον, τα στοιχεία δείχνουν, πως οι μεταβολές στην εντερική χλωρίδα είναι πολύ λιγότερο εμφανείς μετά το πρώτο έτος της ηλικίας του παιδιού. Επομένως, φαίνεται, πως οι πρώτοι μήνες της ζωής του νεογνού είναι εξαιρετικά σημαντικοί για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών του εντέρου και την προστασία του στο μέλλον από νοσήματα του ανοσοποιητικού συστήματος.
Μία σημαντική πηγή προέλευσης των μικροοργανισμών αυτών είναι ο κόλπος της μητέρας. Κατά τον κολπικό τοκετό το νεογνό έρχεται σε επαφή με τέτοιους μικροοργανισμούς. Έτσι οι μικροοργανισμοί του κόλπου εποικίζουν το έντερο του νεογνού, όπου και αναπτύσσονται. Αντίθετα, αυτό δεν συμβαίνει για τα νεογνά, που γεννιούνται με καισαρική τομή.
Έχουν δημοσιευθεί πρόσφατα έρευνες, οι οποίες καταδεικνύουν, πως υπάρχει σοβαρή πιθανότητα η εντερική χλωρίδα των γεννηθέντων με καισαρική τομή βρεφών, να διαφέρει σημαντικά από την αντίστοιχη χλωρίδα των γεννηθέντων διά κολπικού τοκετού. Συνεπώς, ίσως αυτός να είναι και ο λόγος για την αύξηση της συχνότητας αλλεργιών στα πρώτα σε σχέση με τα δεύτερα.
Τελευταία μάλιστα κάποιοι μελετητές πρότειναν την τριβή στο στόμα και το πρόσωπο των νεογνών, που ήρθαν στον κόσμο με καισαρική τομή, γαζών, οι οποίες είχαν αφεθεί στον κόλπο της μητέρας για περίπου μία ώρα, ώστε να εμποτιστούν με τα κολπικά της υγρά και να εποικισθούν από την κολπική χλωρίδα. Έτσι φαίνεται, πως και τα νεογνά αυτά έρχονται σε επαφή με τους μικροοργανισμούς του κόλπου της μητέρας και επωφελούνται από αυτούς, όπως και τα αντίστοιχα νεογνά, που γεννιούνται με κολπικό τοκετό. Εντούτοις, οι ίδιοι οι ερευνητές παραδέχονται, πως το δείγμα, που μελετήθηκε ήταν σχετικά μικρό και απέχουμε αρκετά από την ενσωμάτωση αυτής της πρακτικής στις συνήθεις κλινικές διαδικασίες.
Εδώ θα πρέπει να τονιστεί, πως μια έτερη πηγή μικροοργανισμών, οι οποίοι μπορεί να εποικίσουν το έντερο του νεογνού, είναι και το μητρικό γάλα. Επίσης πρέπει να έχουμε υπόψη μας, πως και η χορήγηση αντιβιοτικών επηρεάζει σημαντικά τη σύνθεση της κολπικής χλωρίδας της γυναίκας. Μια άλλη πηγή αυτών των μικροοργανισμών ενδέχεται να είναι και η επαφή με κατοικίδια ζώα.
Τελευταία στοιχεία καταδεικνύουν λοιπόν ένα ενδεχόμενο επιπλέον όφελος από τον κολπικό τοκετό, αυτό της ορθής ανάπτυξης της χλωρίδας του εντέρου του νεογνού και κατ’ επέκταση της ισορροπημένης εξέλιξης του ανοσοποιητικού του συστήματος. Εντούτοις, τα στοιχεία πόρρω απέχουν προς το παρόν τουλάχιστον από το χαρακτηριστούν ισχυρά. Επομένως, το βάρος τους στην απόφαση για καισαρική τομή, για μαιευτικούς λόγους είναι μάλλον μικρό.
Υπολογίστε ΕΔΩ την πιθανή ημερομηνία τοκετού σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
