Πριν ξεκινήσουμε, ας δούμε ποια είναι η σημασία κάποιων όρων, που θα χρησιμοποιήσουμε.
• Θρόμβος
Το αίμα υπό κανονικές συνθήκες πήζει εκτός των τραυματισμένων αγγείων, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα πήγμα, δια του οποίου η αιμορραγία θα σταματήσει. Αν για κάποιους λόγους η δημιουργία του πήγματος αυτού λάβει χώρα εντός κάποιου αγγείου, τότε το πήγμα ονομάζεται θρόμβος και ενδέχεται να προκαλέσει απόφραξη του αγγείου.
• Θρόμβωση
Είναι η δημιουργία θρόμβου αίματος μέσα σε ένα αγγείο, ο οποίος το αποφράσσει και η ροή του αίματος προς και από το όργανο, που αιματώνεται μέσω του αγγείου αυτού, παρεμποδίζεται ή διακόπτεται εντελώς.
• Εμβολή
Η απόφραξη ενός αγγείου από κάποιου είδους σώμα, που βρίσκεται εντός του αυλού του, ονομάζεται εμβολή.
• Θρομβοεμβολή
Ονομάζεται η απόφραξη ενός αγγείου εξαιτίας της δημιουργίας θρόμβου εντός αυτού.
• Αντιπηκτική αγωγή
Πρόκειται για αγωγή, η οποία περιλαμβάνει φάρμακα, που παρεμποδίζουν την πήξη του αίματος μέσα στα αγγεία.
• Θρομβολυτική αγωγή
Πρόκειται για φάρμακα, τα οποία χορηγούνται αφού έχει διαπιστωθεί η δημιουργία θρόμβου. Τα φάρμακα αυτά «διαλύουν» τον δημιουργηθέντα θρόμβο, ώστε να αποκατασταθεί η ροή του αίματος στο αγγείο, που είχε υποστεί θρόμβωση.
Πότε χορηγούμε αντιπηκτική αγωγή;
Αντιπηκτική αγωγή χορηγείται προληπτικά σε ανθρώπους, από το ιστορικό των οποίων προκύπτουν λόγοι, που αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης θρόμβωσης ή στα πλαίσια θεραπείας επεισοδίου θρόμβωσης.
Ποια ήδη αντιπηκτικής αγωγής χορηγούνται στην έγκυο;
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης χορηγείται στα πλαίσια αντιπηκτικής αγωγής Ηπαρίνη Χαμηλού Μοριακού Βάρους σε υποδόριες ενέσεις (στις ενέσεις αυτές αναφερόμαστε συνήθως με τον όρο «αντιπηκτικές»).
Η εγκυμοσύνη αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης θρόμβωσης;
Η εγκυμοσύνη αυξάνει την πιθανότητα θρομβοεμβολής κατά 4 φορές. Όμως ο κίνδυνος θρομβοεμβολής ελλοχεύει και κατά τη διάρκεια της λοχείας, οπότε και αυτός αυξάνεται κατά 14 φορές σε σχέση με τον αντίστοιχο κίνδυνο, που διατρέχει μια μη έγκυος γυναίκα.
Ο κίνδυνος αυτός μάλιστα αυξάνεται περαιτέρω, αν η γυναίκα πάσχει από θρομβοφιλία.
Σε ποια αγγεία είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί θρόμβωση λόγω της εγκυμοσύνης;
• Οι πνευμονικές αρτηρίες
Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για τη λεγόμενη Πνευμονική Εμβολή. Πρόκειται για μια από τις πιο επίφοβες επιπλοκές της κύησης και της λοχείας, η οποία ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο ακόμα και τη ζωή της γυναίκας.
Συνήθως προκαλείται από θρόμβους, οι οποίοι έχουν σχηματιστεί στις φλέβες των κάτω άκρων. Οι θρόμβοι αυτοί «ταξιδεύουν» μέσω του κυκλοφορικού συστήματος και φθάνουν στα αγγεία των πνευμόνων και τα αποφράσσουν.
Η πιθανότητες η επιπλοκή αυτή να εμφανιστεί σε μία έγκυο γυναίκα είναι 5 φορές υψηλότερη, από τις αντίστοιχες πιθανότητες εμφάνισής της σε μία μη έγκυο ίδιας ηλικίας γυναίκα.
• Εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση
Πρόκειται για την εμφάνιση θρόμβου στο λεγόμενο εν τω βάθει φλεβικό σύστημα ενός εκ των κάτω άκρων. Το εν τω βάθει φλεβικό σύστημα του κάτω άκρου αποτελείται από φλέβες, οι οποίες εντοπίζονται «βαθιά» κάτω από το δέρμα, ανάμεσα στους μύες και δια αυτών το αίμα «επιστρέφει» από το κάτω άκρο στην καρδιά.
Στο 85% των περιπτώσεων περίπου η θρόμβωση αυτή αφορά το αριστερό κάτω άκρο, διότι το φλεβικό σύστημα σε αυτό εμφανίζεται πιο «ελικώδες» (έχει μεγαλύτερες περιστροφές).
• Σπανιότερα κατά τη διάρκεια της κύησης θρόμβοι μπορεί να αποφράξουν αγγεία της καρδιάς (έμφραγμα του μυοκαρδίου) ή του εγκεφάλου (εγκεφαλικό)
Γιατί στην εγκυμοσύνη η θρόμβωση είναι πιο συχνή;
Η εγκυμοσύνη επηρεάζει το μηχανισμό πηκτικότητας του αίματος κατά τρόπον ώστε αυτό να «πήζει» ευκολότερα. Υπό μίαν έννοια θα μπορούσε να πει κανείς, πως η εγκυμοσύνη αποτελεί μια παροδική κατάσταση υπερπηκτικότητας του αίματος.
Ποιες είναι οι ενδείξεις χορήγησης αντιπηκτικής θεραπείας κατά την κύηση;
Αντιπηκτική θεραπεία (ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους) ενδέχεται να χορηγηθεί στην κύηση στα πλαίσια της πρόληψης θρομβοεμβολικών επεισοδίων σε γυναίκες, που έχουν υψηλές πιθανότητες να αντιμετωπίσουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο:
• Αν έχουν ιστορικό από το οποίο να προκύπτει παλαιότερη Πνευμονική Εμβολή ή Εν τω βάθει Φλεβική Θρόμβωση
• Αν έχουν διαγνωστεί με κάποια είδη Θρομβοφιλίας.
Η χορήγηση ηπαρίνης χαμηλού μοριακού βάρους στις γυναίκες αυτές ενδέχεται να παραταθεί πέραν του τοκετού, ανάλογα με το ιστορικό και την κλινική εικόνα.
Ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους χορηγείται και στα πλαίσια θεραπείας της Πνευμονικής Εμβολής ή της Εν τω βάθει Φλεβικής Θρόμβωσης, που ενδέχεται να εμφανιστεί σε κάποια έγκυο ή λεχωίδα, εκ του ιστορικού της οποίας δεν είχαν προκύψει λόγοι αυξημένης επαγρύπνησης και χορήγησης προληπτικής αντιπηκτικής αγωγής.
Επίσης αντιπηκτικές ενέσεις χορηγούνται και σε γυναίκες με ιστορικό καθ’ έξιν αποβολών, ιδιαίτερα αν αυτές έχουν διαγνωστεί με θρομβοφιλία.
Υπάρχουν άλλοι λόγοι χορήγησης αντιπηκτικών ενέσεων σε μία έγκυο;
Λόγοι, που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης θρομβοεμβολής και ενδέχεται να αποτελέσουν λόγο χορήγησης αντιπηκτικών ενέσεων σε μία έγκυο είναι οι εξής:
• Ηλικία άνω των 35
• Παχυσαρκία
• Πολύδυμη κύηση
• Παρατεταμένος κλινοστατισμός (παραμονή στο κρεβάτι για περισσότερες από 4 ημέρες)
• Συνυπάρχουσες παθολογίες των νεφρών ή της καρδιάς
• Κιρσοί κάτω άκρων
• Καισαρική Τομή (υπάρχουν μελέτες, πως η επέμβαση αυτή αυξάνει τον κίνδυνο θρομβοεμβολής)
Εδώ πρέπει να τονίσουμε, πως οι ενδείξεις αυτές σε καμία περίπτωση δεν είναι απόλυτες. Η χορήγηση ή όχι αντιπηκτικών στις γυναίκες αυτές εξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως αυτοί καταγράφονται στο ιστορικό της.
Οι αντιπηκτικές ενέσεις βελτιώνουν τη λειτουργία του πλακούντα;
Ο πλακούντας είναι μια αγγειοβριθής δομή (έχει μεγάλο αριθμό αγγείων) και για το λόγο αυτό έχει διατυπωθεί η άποψη, πως η χορήγηση ηπαρίνης ίσως να βοηθήσει την λειτουργία του στις περιπτώσεις εκείνες, που εμφανίζονται σημεία πλακουντιακής ανεπάρκειας.
Η πλακουντιακή ανεπάρκεια συνδέεται με παθολογίες της κύησης όπως:
• Προεκλαμψία
• Υπολειπόμενη ανάπτυξη του εμβρύου
• Αποκόλληση του πλακούντα
• Ενδομήτριος θάνατος
Σε αρκετές γυναίκες, που εκ του ιστορικού τους ή εκ του κλινικού και εργαστηριακού, αλλά και του υπερηχογραφικού ελέγχου, προκύπτουν ενδείξεις, πως διατρέχουν υψηλές πιθανότητες να εμφανίσουν τις παθολογίες αυτές κατά την κύηση, χορηγείται συχνά ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους.
Από τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα στοιχεία δεν έχει επιβεβαιωθεί, πως η πρακτική αυτή όντως μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης αυτών των επιπλοκών. Εντούτοις, η χορήγηση ηπαρίνης χαμηλού μοριακού βάρους δεν φαίνεται να συνδέεται με ουσιαστικούς κινδύνους για τη μητέρα ή το έμβρυο. Έτσι συχνά η εφαρμογή της πρακτικής αυτής εντάσσεται στη λογική «κακό δεν κάνει, αλλά υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να κάνει καλό».
Ποιες είναι οι ενδεχόμενες επιπλοκές από τη χορήγηση αντιπηκτικών ενέσεων στην εγκυμοσύνη;
Η ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους δεν περνά στο έμβρυο μέσω του πλακούντα, για το λόγο αυτό δεν φαίνεται να προκαλεί πρόβλημα στην ανάπτυξή του.
Επίσης η χορήγηση ηπαρίνης χαμηλού μοριακού βάρους δεν φαίνεται να αυξάνει ουσιωδώς την πιθανότητα πρόκλησης αιμορραγίας στη μητέρα ή στο έμβρυο.
Τόσο από μελέτες σε ζώα, όσο και από τη μακρά εμπειρία χορήγησής της σε ανθρώπους, φαίνεται πως η ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους είναι ένα ασφαλές φάρμακο για την εγκυμοσύνη.
Όμως έχουν αναφερθεί κάποιες περιπτώσεις πρόκλησης πρόωρου τοκετού.
Επομένως – όπως άλλωστε ισχύει και για όλα τα κατά την εγκυμοσύνη χορηγούμενα φάρμακα – πάντα στην απόφαση για χορήγηση αντιπηκτικών συνυπολογίζονται τα οφέλη και οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι.
Σαν μια μικρή υποσημείωση θα ήταν χρήσιμο να αναφερθεί, πως, προκειμένου να γίνει επισκληρίδιος αναισθησία στα πλαίσια του τοκετού ή της καισαρικής τομής, πρέπει να έχουν μεσολαβήσει περίπου 24 ώρες από την τελευταία δόση ηπαρίνης χαμηλού μοριακού βάρους, αλλιώς αυξάνεται η πιθανότητα πρόκλησης μικρής αιμορραγίας στο νευρικό σύστημα της γυναίκας.
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
