Τι είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση;
Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η αποτελεσματικότερη μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, χάρη στην οποία μεγάλος αριθμός από υπογόνιμα ζευγάρια μπόρεσαν να αποκτήσουν παιδί. Η μέθοδος αυτή όμως είναι ιδιαίτερα επεμβατική και ενέχει κόστος, τόσο οικονομικό, όσο και ψυχολογικό.
Όπως και ο ίδιος ο όρος φανερώνει, μιλάμε για εξωσωματική γονιμοποίηση, όταν η γονιμοποίηση του ωαρίου επιτυγχάνεται με τεχνητά μέσα έξω από το σώμα της γυναίκας.
Ο διεθνής όρος για τη μέθοδο αυτή είναι In Vitro Fertilization (IVF). Επί λέξει ο όρος αυτός μεταφράζεται στα ελληνικά ως «γονιμοποίηση εντός υάλου» και περιγράφει γλαφυρά τη γονιμοποίηση των συλλεχθέντων ωαρίων μετά την τοποθέτησή τους σε μικρά γυάλινα σκεύη. Εξάλλου και ο ελληνικός αδόκιμος όρος «παιδί του σωλήνα», τρόπον τινά αναφέρεται ακριβώς στη διαδικασία γονιμοποίησης σε μικρούς γυάλινους σωλήνες.
Πότε ένα ζευγάρι συνιστάται να υποβληθεί στη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Οι λόγοι παραπομπής τους ζευγαριού σε κέντρο εξωσωματικής σε γενικές γραμμές περιλαμβάνουν:
• Ανδρικό παράγοντα υπογονιμότητας (παράμετροι σπερμοδιαγράμματος εκτός φυσιολογικών παραμέτρων )
• Γυναικείο παράγοντα υπογονιμότητας (δυσλειτουργία ωοθηκών σε ό,τι αφορά την παραγωγή ωαρίων, μη διαβατές σάλπιγγες)
• Συνδυασμό ανδρικού και γυναικείου παράγοντα υπογονιμότητας
• Υπογονιμότητα άγνωστης αιτιολογίας
• Αποτυχία άλλων μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (π.χ. σπερματέγχυση)
• Ιστορικό καθ’ έξιν αποβολών
• Αποτροπή μετάδοσης κληρονομικών ασθενειών, όταν οι γονείς είναι φορείς (στην περίπτωση αυτή η εξωσωματική γονιμοποίηση συνδυάζεται με προεμφυτευτικό έλεγχο)
Μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση ποιες είναι οι πιθανότητες να αποκτήσω παιδί μετά από φυσιολογική σύλληψη;
Το ερώτημα αυτό έχει διερευνηθεί πολλάκις, εδώ θα αναφερθούμε καταρχάς σε μία ενδιαφέρουσα μελέτη του 2012. Στα πλαίσια της γαλλικής αυτής μελέτης ελήφθησαν υπόψη στοιχεία από το ιστορικό 2.134 υπογονίμων ζευγαριών, των οποίων η εξέλιξη παρακολουθήθηκε για διάστημα 7 έως 9 ετών μετά την αρχική υποβολή τους στη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Μεταξύ των ζευγαριών, που κατάφεραν τελικά να αποκτήσουν παιδί μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση, ποσοστό 17% απόκτησαν ξανά τέκνο χωρίς να χρειαστεί να υποβληθούν εκ νέου σε διαδικασία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Αντίστοιχα το 24% των ζευγαριών, που δεν κατέστη εφικτό να τεκνοποιήσουν δια εξωσωματικής, τεκνοποίησαν τελικά μετά από φυσιολογική σύλληψη.
Το ποσοστό των ζευγαριών, που απέκτησαν τελικά παιδί με φυσιολογική σύλληψη, καίτοι η εξωσωματική γονιμοποίηση ήταν αποτυχημένη, φαίνεται μετά από μία πρώτη ανάγνωση εξαιρετικά υψηλό. Εντούτοις, είναι απαραίτητο να ληφθεί υπόψη και το διάστημα, που χρειάστηκε να παρέλθει προκειμένου τα συγκεκριμένα ζευγάρια να καταφέρουν να τεκνοποιήσουν. Τα ζευγάρια αυτά απέκτησαν τελικά παιδί με φυσιολογική σύλληψη μετά από 6 έτη προσπαθειών. Επομένως, η πιθανότητα σύλληψης στις περιπτώσεις αυτές υπολογίζεται στο 0,44% σε μηνιαία βάση, η οποία είναι ιδιαίτερα χαμηλή εν συγκρίσει με την αντίστοιχη πιθανότητα, που απαντάται στο γενικό πληθυσμό και ανέρχεται στο 25%.
Από ποιους παράγοντες εξαρτάται η πιθανότητα φυσιολογικής σύλληψης μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση;
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της ανωτέρω αναφερθείσας μελέτης οι παράγοντες, που επηρέαζαν τις πιθανότητες τεκνοποίησης με φυσιολογική σύλληψη μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση ήταν οι εξής:
• η ηλικία της γυναίκας – οι πιθανότητες αυτές έφθιναν όσο μεγάλωνε η ηλικία της γυναίκας. Αυτό ήταν αναμενόμενο, αφού η γονιμότητα της γυναίκας μειώνεται, όσο η ηλικία προχωρά.
• ο αρχικός λόγος καταφυγής στην εξωσωματική γονιμοποίηση – οι πιθανότητες επιτυχίας ήταν μεγαλύτερες, αν επρόκειτο για γονιμότητα αγνώστου αιτιολογίας και χαμηλότερες, αν επρόκειτο για υπογονιμότητα λόγω αντρικού παράγοντος.
• ο αριθμός των προσπαθειών εξωσωματικής – οι πιθανότητες σύλληψης μειώνονταν, όσο αυξανόταν ο αριθμός προσπαθειών εξωσωματικής. Ο παράγων αυτός «βάρυνε» περισσότερο, αν επρόκειτο για ζευγάρια, που δεν απέκτησαν παιδί με εξωσωματική γονιμοποίηση.
• η διάρκεια της υπογονιμότητας – οι πιθανότητες απόκτησης τέκνου με φυσιολογική σύλληψη μειώνονταν, όσο αυξανόταν το διάστημα, κατά το οποίο το ζευγάρι προσπαθούσε να αποκτήσει παιδί. Ο παράγων αυτός επηρέαζε σε μεγαλύτερο βαθμό τις πιθανότητες απόκτησης τέκνου με φυσιολογική σύλληψη μετά από εξωσωματική, αν η εξωσωματική δεν ήταν επιτυχημένη.
• ο αριθμός των εμβρύων, που ήταν διαθέσιμα για εμβρυομεταφορά – όσο αυξανόταν ο αριθμός των διαθεσίμων προς εμβρυομεταφορά εμβρύων, τόσο αυξανόταν και η πιθανότητα απόκτησης τέκνου με φυσιολογική σύλληψη μετά από εξωσωματική. Και ο παράγων αυτός επηρέαζε σε μεγαλύτερο βαθμό τις πιθανότητες απόκτησης τέκνου με φυσιολογική σύλληψη μετά από εξωσωματική, αν η εξωσωματική δεν ήταν επιτυχημένη.
Αν επρόκειτο για ζευγάρια, που είχαν αποτυχημένη προσπάθεια εξωσωματικής, είχαν υπογονιμότητα απροσδιορίστου αιτιολογίας και η ηλικία της γυναίκας ήταν μικρότερη των 35 ετών, τότε οι πιθανότητες απόκτησης τέκνου με φυσιολογική σύλληψη έφθαναν και το 45%. Αν μάλιστα τα ζευγάρια αυτά προσπαθούσαν να αποκτήσουν τέκνο και για διάστημα μικρότερο των 5 ετών, τότε η συγκεκριμένη πιθανότητα έφθανε και το 57%.
Αξίζει τέλος να αναφερθούμε στα συμπεράσματα μελέτης του 2019, η οποία διερεύνησε το συγκεκριμένο θέμα. Στη συγκεκριμένη μελέτη το 17% των ζευγαριών με αποτυχημένη εξωσωματική απέκτησαν εντός πενταετίας τέκνο με φυσιολογική σύλληψη, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για ζευγάρια με επιτυχημένη εξωσωματική ανήρχετο στο 15%.
Οι παράγοντες, που επηρέαζαν τις πιθανότητες απόκτησης τέκνου με φυσιολογική σύλληψη ήταν οι ίδιοι, που αναφέρθηκαν και στη μελέτη του 2012. Οι συντάκτες της νεότερης μελέτης κατέγραψαν δύο επιπλέον παράγοντες. Η πιθανότητα φυσιολογικής σύλληψης μετά από εξωσωματική μειωνόταν, αν:
• επρόκειτο για ζευγάρια με αποτυχημένη εξωσωματική και η υπογονιμότητα οφειλόταν σε μη διαβατές σάλπιγγες.
• επρόκειτο για ζευγάρια με επιτυχημένη εξωσωματική, αλλά χρειάστηκαν 3 ή περισσότερες εμβρυομεταφορές
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Troude P, Bailly E, Guibert J, Bouyer J, de la Rochebrochard E; DAIFI Group. Spontaneous pregnancies among couples previously treated by in vitro fertilization. Fertil Steril. 2012 Jul;98(1):63-8. doi: 10.1016/j.fertnstert.2012.03.058. Epub 2012 Apr 21. PMID: 22521697.
ElMokhallalati Y, van Eekelen R, Bhattacharya S, McLernon DJ. Treatment-independent live birth after in-vitro fertilisation: a retrospective cohort study of 2,133 women. Hum Reprod. 2019 Aug 1;34(8):1470-1478. doi: 10.1093/humrep/dez099. PMID: 31306480.
