Λίγα λόγια εισαγωγικά…
Η μήτρα (αρχαιοελληνικός όρος: «ὑστέρα») είναι ένα όργανο με σχήμα ανεστραμμένου αχλαδιού και αποτελεί μέρος του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας.
Πρόκειται για ένα κοίλο όργανο (= όργανο με κοιλότητα). Η κοιλότητα της μήτρας ονομάζεται ενδομητρική κοιλότητα και εντός αυτής αναπτύσσεται προστατευμένο το μωρό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Η ενδομητρική κοιλότητα έχει σχήμα ανάποδου τριγώνου. Στις γωνίες του τριγώνου της ενδομητρικής κοιλότητας απαντώνται τρεις οπές. Η οπή που συναντάμε στην κάτω γωνία ονομάζεται έσω τραχηλικό στόμιο και συνδέει την ενδομητρική κοιλότητα μέσω του ενδοτραχηλικού σωλήνα με τον κόλπο. Στις δύο πάνω γωνίες του τριγώνου συναντάμε τα σαλπιγγικά στόμια.
Η μήτρα, όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα εντοπίζεται εντός της πυέλου (λεκάνης) της γυναίκας.
Εκατέρωθεν της μήτρας απαντώνται οι ωοθήκες, από τις οποίες απελευθερώνεται με την ωοθυλακιορρηξία ένα (συνήθως) ωάριο στα μέσα κάθε εμμηνορρυσιακού κύκλου. Το απελευθερωθέν ωάριο εισέρχεται στις σάλπιγγες. Αν εκεί συναντήσει ζωντανά σπερματοζωάρια, τότε επέρχεται η γονιμοποίησή του και το προκύψαν έμβρυο κινείται προς την ενδομητρική κοιλότητα, στο τοίχωμα της οποίας και εμφυτεύεται. Αν αντίθετα δεν επιτευχθεί γονιμοποίηση, το ωάριο επιβιώνει εντός των σαλπίγγων για 12 με 24 ώρες.
Τι είναι οι συγγενείς ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας;
Με τον όρο «συγγενείς» αναφερόμαστε σε ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας, οι οποίες υφίστανται από τη γέννηση της γυναίκας. Ο όρος «συγγενείς», χρησιμοποιείται σε αντιδιαστολή με τον όρο «επίκτητες», με τον οποίο περιγράφονται ανατομικές ανωμαλίες, που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ζωής της γυναίκας, όπως είναι τα ινομυώματα, οι πολύποδες, αλλά και οι συμφύσεις, που χαρακτηρίζουν το Σύνδρομο Asherman.
Γιατί εκδηλώνονται συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας;
Οι συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας και του τραχήλου είναι συνδεδεμένες με ατελή εμβρυογένεση των οργάνων αυτών. Επομένως, αίτια, που ακόμα δεν έχουν διασαφηνισθεί πλήρως, προκαλούν διαταραχές στη δημιουργία των γεννητικών οργάνων, όταν ακόμα η γυναίκα είναι έμβρυο.
Ποιες είναι οι συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας;
Μία συγγενής ανωμαλία της μήτρας είναι η λεγόμενη δίκερως μήτρα, η οποία απεικονίζεται παρακάτω. Στην περίπτωση το σώμα της μήτρας και η ενδομητρική κοιλότητα έχουν διαιρεθεί σε δύο διακριτά τμήματα.
Μία πιο «ήπια» μορφή δικέρου μήτρας είναι η λεγόμενη καρδιόσχημος μήτρας. Όπως περιγράφεται σε μελέτη του 2022, όταν ο θόλος (η «κορυφή» δηλαδή) της μήτρας παρουσιάζει εσοχή με βάθος μεγαλύτερο των 10 χιλιοστών, τότε η μήτρα περιγράφεται ως δίκερως. Όταν η εσοχή στο θόλο της μήτρας έχει βάθος μικρότερο των 10 χιλιοστών και επί της αντίστοιχης εσωτερικής επιφανείας της ενδομητρικής κοιλότητας δημιουργείται γωνία μεγαλύτερη των 90 μοιρών και με «βάθος» μικρότερο των 10 χιλιοστών, τότε μιλάμε για καρδιόσχημη μήτρα. Αν η αντίστοιχη γωνία είναι μικρότερη των 90 μοιρών και το «βάθος» της μεγαλύτερο των 10 χιλιοστών, τότε μιλάμε για ύπαρξη επιμήκους διαφράγματος εντός της ενδομητρικής κοιλότητας.
Η ύπαρξη επιμήκους διαφράγματος κατά μήκος της ενδομητρικής κοιλότητας, η οποία χωρίζεται πρακτικά σε δύο μέρη (βλ. εικόνα), αποτελεί μία εκ των πιο χαρακτηριστικών συγγενών ανωμαλιών της μήτρας.
Πώς γίνεται η διάγνωση των συγγενών ανωμαλιών της μήτρας;
Όπως περιγράφεται και σε έτερη μελέτη του 2022 (Jayaprakasan K et al, 2022), η αρχική διάγνωση γίνεται με το υπερηχογράφημα σε συνδυασμό με την υστεροσαλπιγγογραφία. Χρήσιμη ενδεχομένως να αποδειχθεί και η μαγνητική τομογραφία κάτω κοιλίας.
Πάντως συχνά, προκειμένου να γίνει πλήρης κλινική εκτίμηση της κατάστασης, συνιστάται η γυναίκα να υποβληθεί και σε λαπαροσκόπηση σε συνδυασμό με υστεροσκόπηση.
Τι προβλήματα σχετικά με την εγκυμοσύνη ενδέχεται να εκδηλωθούν εξαιτίας των συγγενών ανωμαλιών της μήτρας;
Όπως αναφέρεται και στην προαναφερθείσα μελέτη του 2022 (Anne-Marie Amies Oelschlager, 2022), η συχνότερη συγγενής ανωμαλία της μήτρας είναι η καρδιόσχημος μήτρας. Η κατάσταση αυτή δεν έχει συσχετισθεί με γυναικεία υπογονιμότητα ή με επιπλοκές της κύησης. Μάλιστα, η καρδιόσχημος μήτρας σήμερα εν πολλοίς θεωρείται μία «καλοήθης» ανατομική παραλλαγή της μήτρας. Η παρουσία όμως άλλων ανατομικών ανωμαλιών της μήτρας φαίνεται, πως συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης προβλημάτων σχετιζόμενων με την κύηση.
Συγκεκριμένα, αυξάνεται η πιθανότητα για πρόωρο τοκετό πριν τη συμπλήρωση 37 εβδομάδων κύησης. Η υψηλότερη πιθανότητα (56%) της επιπλοκής αυτής κατεγράφη μεταξύ των γυναικών με μήτρα, που ονομάζεται δίδελφυς (βλ. εικόνα).
Η μήτρα, ο κόλπος και ο τράχηλος κατά την εμβρυϊκή ζωή σχηματίζονται από την κατά μήκος συγχώνευση δύο παραλλήλων σωλήνων, που ονομάζονται παραμεσονεφρικοί πόροι (πόροι του Muller). Η δίδελφυς μήτρα προκύπτει, όταν η συγχώνευση αυτή είναι ατελής. Έτσι η γυναίκα ενδέχεται να έχει τη μήτρα πλήρως διαιρεμένη κατά μήκος, ενώ το ίδιο ενδέχεται να συμβαίνει και στον τράχηλο και στον κόλπο.
Η πιθανότητα πρόωρου τοκετού στη μονόκερω μήτρα (ο ένας από τους πόρους του Muller δεν έχει σχηματισθεί καθόλου, οπότε η μήτρα είναι «μισή») ανέρχεται στο 43%. Η πιθανότητα για τη συγκεκριμένη επιπλοκή, όταν η μήτρα είναι δίκερως ή φέρει επίμηκες διάφραγμα είναι 39% και 31% αντιστοίχως.
Η ύπαρξη συγγενών ανατομικών ανωμαλιών της μήτρας συνδέεται με αυξημένες πιθανότητες εκδήλωσης και άλλων επιπλοκών της κύησης όπως:
• αποβολή στο δεύτερο τρίμηνο
• ενδομήτριας υπολειπόμενης ανάπτυξης του εμβρύου
• κατακράτηση πλακούντα μετά τον τοκετό
Πόσο συχνές είναι οι ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας;
Στην προαναφερθείσα μελέτη του 2022 (Anne-Marie Amies Oelschlager, 2022) περιγράφεται, ότι το ποσοστό των γυναικών στο γενικό πληθυσμό με συγγενείς ανωμαλίες στη μήτρα τους κυμαίνεται μεταξύ του 5,5% και του 9,8%. Το ποσοστό αυτό όμως υπολογίζεται στο 16,7% μεταξύ των γυναικών με ιστορικό καθ’ έξιν αποβολών και στο 24,5% μεταξύ των γυναικών με ιστορικό αποβολής ή υπογονιμότητας.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και σχετική μελέτη του 2019, στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψιν στοιχεία από το ιστορικό 653 γυναικών, που υπεβλήθησαν σε καισαρική τομή. Μεταξύ αυτών 31 παρουσίαζαν συγγενείς ανωμαλίες στη μήτρα τους, ήτοι ποσοστό 4,75%. Οι ανωμαλίες αυτές ήταν:
• ύπαρξη επιμήκους διαφράγματος στην ενδομητρική κοιλότητα (71%)
• δίκερως μήτρα (19,4%)
• μονόκερως μήτρα (6,4%)
• δίδελφυς μήτρα (3,2%)
Πώς αντιμετωπίζουμε τις ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας;
Τα στοιχεία, που προκύπτουν από τη βιβλιογραφική έρευνα είναι μάλλον περιορισμένα και δεν παρέχουν ξεκάθαρο τρόπο δράσης.
Όπως περιγράφεται και στην προαναφερθείσα μελέτη του 2022 (Anne-Marie Amies Oelschlager, 2022), η διατομή του επιμήκους διαφράγματος δια υστεροσκόπησης θεωρείται «ιστορικά» η ενδεδειγμένη σχετική επέμβαση. Εντούτοις, φαίνεται, πως από την επέμβαση αυτή ωφελούνται κατά κύριο λόγο γυναίκες με ιστορικό αποβολών.
Δείτε ΕΔΩ πότε είναι οι γόνιμες ημέρες σας!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Anne-Marie Amies Oelschlager, MD, Uterine anomalies in pregnancy, Contemporary OB/GYN JournalVol 67 No 12, December 7, 2022
Jayaprakasan K, Ojha K. Diagnosis of Congenital Uterine Abnormalities: Practical Considerations. J Clin Med. 2022 Feb 25;11(5):1251. doi: 10.3390/jcm11051251. PMID: 35268343; PMCID: PMC8911320.
Mohamed MA, AbdelRahman MY. Frequency and types of uterine anomalies during caesarean section. J Obstet Gynaecol. 2019 Feb;39(2):147-150. doi: 10.1080/01443615.2018.1499712. Epub 2018 Oct 29. PMID: 30372654.
