Ποια είναι η ψυχολογία μίας γυναίκας, όταν αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας;
Για να κατανοήσουμε την ψυχολογία μίας γυναίκας, που κατάφερε να αποκτήσει παιδί μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε πρώτα την ψυχική της κατάσταση, τόσο πριν ληφθεί η απόφαση καταφυγής σε μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όσο και εν μέσω αυτής καθαυτής της θεραπείας, αλλά και κατά τη διάρκεια της κύησης, μέχρι να πάρει το μωράκι της αγκαλιά.
Φυσικά, θα πρέπει να τονίσουμε, πως – όπως είναι άλλωστε αναμενόμενο – δεν αντιδρούν όλες οι γυναίκες στις δυσκολίες αυτές με τον ίδιο τρόπο. Η ψυχική κατάσταση μίας εκάστης εξαρτάται σε σημαντικό από το χαρακτήρα της, ο οποίος διαμορφώνεται εν πολλοίς από τις εμπειρίες της, τα πιστεύω της και εν γένει από το στενό οικογενειακό και τον ευρύτερο κοινωνικό της περίγυρο.
Ποια είναι η ψυχική κατάσταση της υπογόνιμης γυναίκας;
Υπάρχουν μελέτες, οι οποίες καταδεικνύουν, πως η ψυχική επιβάρυνση, που αισθάνεται μία γυναίκα, όταν το ζευγάρι αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας είναι ανάλογη με αυτή, που αισθάνεται μια γυναίκα, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα υγείας, όπως ο καρκίνος, η υπέρταση ή η ανάρρωση μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Το 1982 μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν τα στάδια της ψυχολογικής αντίδρασης του ανθρώπου στο πένθος (έκπληξη, άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση και αποδοχή), για να περιγραφούν οι αντιδράσεις των ζευγαριών, όταν αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας.
Ποια είναι η ψυχική κατάσταση της γυναίκας ενόσω διαρκεί η θεραπεία;
Η καθαυτή διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης έχει τόσο οικονομικό, όσο και ψυχικό κόστος, τόσο για τη γυναίκα, όσο και για τον άνδρα. Έτσι συχνά δοκιμάζεται η σχέση ζευγαριών, που βρίσκονται στη συγκεκριμένη διαδικασία.
Η ψυχική πίεση αρχίζει να ασκείται ήδη κατά τη διαδικασία της διερεύνησης της υπογονιμότητας. Η πίεση τότε είναι μάλλον υψηλότερη στη γυναίκα, καθότι αυτή θα πρέπει να υποβληθεί σε σημαντικό αριθμό εξετάσεων, όπως ορμονολογικές ή υπερηχογραφικές, αλλά και σε εξετάσεις πιο «επεμβατικές», όπως είναι η υστεροσαλπιγγογραφία και (ενδεχομένως) η υστεροσκόπηση.
Πλέον των εξετάσεων αυτών ενίοτε συστήνεται και η σπερματέγχυση πριν την καταφυγή στην εξωσωματική γονιμοποίηση. Η διαδικασία αυτή δεν είναι μεν ιδιαίτερα «επίπονη», αλλά σε κάθε περίπτωση φέρει και αυτή το δικό της ψυχικό της βάρος.
Τέλος, η ψυχική κατάσταση μίας γυναίκας, η οποία έχει ήδη υποβληθεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση, χωρίς επιτυχία είναι έτι περαιτέρω επιβαρυμένη.
Ποια είναι η ψυχική κατάσταση μίας εγκύου μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση και μέχρι τον τοκετό;
Η ψυχική κατάσταση μίας εγκύου της οποίας η κύηση επετεύχθη με εξωσωματική γονιμοποίηση δεν φαίνεται να διαφέρει ουσιωδώς από την ψυχική κατάσταση, που βιώνουν κατά την εγκυμοσύνη όλες οι γυναίκες.
Αυτή καθαυτή η κύηση είναι ένας παράγων, που επηρεάζει την ψυχολογία της γυναίκας. Έτσι στο πρώτο τρίμηνο είναι αυξημένη η ανησυχία για αποβολή, στο δεύτερο τρίμηνο κατά κανόνα παρατηρείται μία ελάττωση της ψυχικής έντασης, αφού οι όποιοι κίνδυνοι για το μωρό είναι μειωμένοι, αλλά η ένταση επανέρχεται στο τρίτο τρίμηνο και όσο πλησιάζει η στιγμή του τοκετού, οπότε και η ανησυχία συνδέεται τόσο με τις επερχόμενες ευθύνες απέναντι στο μωράκι, όσο και με τη διαδικασία του τοκετού.
Πώς είναι η ψυχολογία της γυναίκας, που συνέλαβε με εξωσωματική γονιμοποίηση μετά από τον τοκετό;
Η απόκτηση τέκνου είναι συνήθως μία πηγή ευτυχίας για τις περισσότερες γυναίκες, πόσω δε μάλλον αν η εγκυμοσύνη επετεύχθη μετά από τη δοκιμασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Μάλιστα θα μπορούσε να πει κανείς, πως μεταξύ των γυναικών, οι οποίες έγιναν μητέρες μετά από φυσική σύλληψη, θα υπάρχουν και κάποιες, που δεν επιθυμούσαν να αποκτήσουν παιδί. Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορεί κατά κανόνα να ειπωθεί για γυναίκες, που υπεβλήθησαν στη διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης. Με άλλα λόγια, πόσο πιθανόν είναι μία γυναίκα, που δεν επιθυμεί διακαώς να γίνει μητέρα, να δεχθεί να μπει στη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Θα ήταν άδικο – αλλά και αδύνατο – να συγκρίνουμε την ευτυχία, που αναμφιβόλως αισθάνεται μία γυναίκα, που μόλις έγινε μητέρα μετά από φυσική σύλληψη, με την ευτυχία, που αισθάνεται μία γυναίκα, που αυτό το επέτυχε χάρη στην εξωσωματική γονιμοποίηση. Αμφότερες αισθάνονται ευτυχισμένες, αλλά και ανήσυχες, καθότι ιδιαίτερα η περίοδος της λοχείας έχει και αυτή τα δικά της ψυχικά βάρη.
Είναι πιθανότερο μία γυναίκα, που απέκτησε παιδί μετά από εξωσωματική να αντιμετωπίσει προβλήματα ψυχικής διαταραχής;
Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι μία κλινική οντότητα ψυχιατρικής φύσεως, η οποία χρήζει άμεσης αντιμετώπισης από εξειδικευμένους στην ψυχική υγεία επιστήμονες. Η κλινική αυτή κατάσταση δεν πρέπει να συγχέεται με την απλή δυσθυμία (μελαγχολία), που συχνά μία γυναίκα αισθάνεται μετά τον τοκετό.
Η διάγνωση της επιλοχείου κατάθλιψης βασίζεται στην καταγραφή συγκεκριμένων συμπτωμάτων. Εντούτοις, η καταγραφή και μόνον των συμπτωμάτων αυτών δεν είναι αρκετή, προκειμένου να τεθεί διάγνωση κατάθλιψης.
Η διάγνωση αυτή προϋποθέτει την εκτίμηση της βαρύτητας των καταγεγραμμένων συμπτωμάτων από τον ειδικό, αφού ενδέχεται τα συμπτώματα αυτά να υφίστανται και στο πλαίσιο της απλής μελαγχολίας, που μία γυναίκα αισθάνεται. Επομένως, η αναφορά από τη γυναίκα «καταθλιπτικών συμπτωμάτων», δεν συνεπάγεται αυτομάτως, πως αυτή πάσχει από αληθή κλινική κατάθλιψη.
Σε μελέτη του 2009 (1) επιστήμονες κατέγραψαν την αυξημένη συχνότητα αναφοράς τέτοιων συμπτωμάτων από γυναίκες, που υπεβλήθησαν σε εξωσωματική γονιμοποίηση τόσο κατά τα ύστερα στάδια της κύησης, όσο και τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό. Οι επιστήμονες απέδωσαν το εύρημα αυτό στην ενδεχόμενη «αυξημένη ψυχική ευαισθησία» των γυναικών, που υπεβλήθησαν σε εξωσωματική. Οι συγκεκριμένοι ερευνητές συνέστησαν αυξημένη εγρήγορση απέναντι στις γυναίκες, οι οποίες ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία, προκειμένου να εντοπισθούν άμεσα τέτοιου είδους συμπτώματα, πριν επηρεάσουν αρνητικά τόσο τη ζωή της γυναίκας, όσο και τη σχέση της με το μωρό της.
Τα στοιχεία αυτά έρχονται σε αντίθεση με αυτά, που καταγράφηκαν σε μελέτη του 2014 (2). Σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης αυτής δεν υφίστανται ουσιώδεις διαφορές στη συχνότητα εμφάνισης τέτοιων συμπτωμάτων μετά τον τοκετό μεταξύ των γυναικών, που απέκτησαν παιδί με τη διαδικασία της εξωσωματικής και των γυναικών, που τεκνοποίησαν μετά από φυσική σύλληψη.
Ένα επιπλέον ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης αυτής είναι ο καλύτερος τρόπος, που φερόντουσαν στα μωρά τους οι μητέρες, οι οποίες υπεβλήθησαν σε εξωσωματική σε σχέση με την αντίστοιχη συμπεριφορά γυναικών, που απέκτησαν το πρώτο τους παιδί μετά από φυσική σύλληψη.
Φυσικά, αυτό σε καμία περίπτωση δεν συνεπάγεται, πως οι γυναίκες, που υπεβλήθησαν σε εξωσωματική αγαπάνε περισσότερο τα μωρά τους από τις υπόλοιπες γυναίκες! Όπως επισημαίνεται και από τους συντάκτες της μελέτης, το εύρημα αυτό μάλλον συνδεόταν με το γεγονός, πως στη συγκεκριμένη μελέτη μεταξύ των πρωτοτόκων συμπεριελήφθησαν και αρκετές, που έγινα μητέρες, χωρίς να το επιθυμούν ουσιαστικά.
Σε μελέτη τέλος του 1997 (3) δεν κατεγράφη υψηλότερο ποσοστό κλινικής κατάθλιψης μεταξύ των γυναικών, που έγιναν μητέρες μετά από εξωσωματική. Εντούτοις, από τα στοιχεία της μελέτης φαίνεται, πως οι γυναίκες αυτές ανέφεραν μετά τον τοκετό μειωμένη αυτοεκτίμηση, ένιωθαν λιγότερο επαρκείς να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, ενώ περιέγραφαν συχνότερα τα μωρά τους ως «δύσκολα».
Για το λόγο αυτόν η σύσταση, που προέκυψε από τη συγκεκριμένη μελέτη, ήταν η παροχή μεγαλύτερης ψυχικής στήριξης στις συγκεκριμένες γυναίκες ιδιαίτερα κατά το πρώτο διάστημα μετά τον τοκετό. Βέβαια το συμπέρασμα ήταν, πως ακόμα και με τις μικρές αυτές «ψυχικές αδυναμίες» τους οι γυναίκες, που υπεβλήθησαν σε εξωσωματική, είναι απολύτως ικανές να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις προκλήσεις της ζωής μετά τον τοκετό και να φέρουν σε πέρας το δύσκολο έργο της μητρότητας.
Βιβλιογραφία
(1) Fiorella Monti, Psy.D.a, Francesca Agostini, Ph.D.a, Piergiuseppina Fagandini, Psy.D.b, Giovanni Battista La Sala, M.D.b, Isaac Blickstein, M.D.c “Depressive symptoms during late pregnancy and early parenthood following assisted reproductive technology“, Fertility and Sterility, March 2009Volume 91, Issue 3, Pages 851–857
(2) Nikolett Raguz, Sheila W McDonald, Amy Metcalfe, Candace O’Quinn & Suzanne C Tough “Mental health outcomes of mothers who conceived using fertility treatment”, Reproductive Health volume 11, Article number: 19 (2014)
(3) C A McMahon 1 , J A Ungerer, C Tennant, D Saunders “Psychosocial Adjustment and the Quality of the Mother-Child Relationship at Four Months Postpartum After Conception by in Vitro Fertilization”, Fertil Steril. 1997 Sep;68(3):492-500
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
