Η καφεΐνη…
Ο καφές είναι η απόλαυση, που έγινε λατρεία και ύστερα ανάγκη. Η ουσία, που περιέχεται στον καφέ και επηρεάζει τη διάθεση και μας δίνει την ενέργεια, που αισθανόμαστε είναι η καφεΐνη.
Η καφεΐνη συγκαταλέγεται μεταξύ των διεγερτικών ουσιών (είναι δηλαδή ουσία, που «αυξάνει» τη δραστηριότητα) του κεντρικού νευρικού συστήματος (έτσι ονομάζεται ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός). Θεωρείται ουσία δια της λήψης της οποίας επιτυγχάνεται ενίσχυση των γνωσιακών λειτουργιών, αυξημένος βαθμός εγρήγορσης και συγκέντρωση της προσοχής.
Η κατανάλωση καφεΐνης έχει συνδεθεί με χαμηλού έως μετρίου βαθμού εξάρτηση, ενώ η διακοπή της συχνά συνοδεύεται από συμπτώματα σχετιζόμενα με σύνδρομο στέρησης, όπως διαταραχές ύπνου, κεφαλαλγίες και ευερεθιστότητα.
Φθάνει η καφεΐνη στο μωρό;
Είναι γνωστό ήδη από τη δεκαετία του 1960 (GOLDSTEIN & WARREN, 1962), πως η καφεΐνη διέρχεται τον πλακούντα και φθάνει στο μωρό. Η άποψη αυτή έχει εξάλλου επιβεβαιωθεί και από πιο πρόσφατες μελέτες, όπως αυτήν του 2019 (Pemathilaka και συνεργάτες, 2019).
Είναι ασφαλής κατανάλωση καφεΐνης για το μωρό;
Θα αναφερθούμε στις οδηγίες, που σχετίζονται με την κατανάλωση καφεΐνης στην εγκυμοσύνη, όπως αυτές δημοσιεύονται από διεθνείς οργανισμούς τις στιγμές, που συντάσσεται το παρόν πόνημα (Ιούλιος 2022).
Το Αμερικανικό Κολλέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων (American College of Obstetricians and Gynecologists/ ACOG) εξέδωσε οδηγία το 2010, η οποία αξιολογήθηκε εκ νέου το 2020, σύμφωνα με την οποία η λήψη από την έγκυο έως και 200mg καφεΐνης σε ημερήσια βάση δεν φαίνεται να συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων για αποβολή ή για πρόωρο τοκετό (ACOG, 2010). Στην άποψη της συντακτικής επιτροπής όμως σημειώνεται, πως δεν έχει ακόμα καθοριστεί η σχέση της κατανάλωσης καφεΐνης με την ενδομήτρια υπολειπόμενη ανάπτυξη, αλλά ούτε και το αν η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης συνδέεται τελικά με την αποβολή.
Ανάλογη οδηγία δημοσιεύθηκε και από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (European Food Safety Authority/ EFSA) το 2015. Και η επιτροπή αυτή κατέληξε στο συμπέρασμα, πως η ημερήσια κατανάλωση 200mg καφεΐνης δεν φαίνεται να ενέχει κινδύνους για το έμβρυο.
Πόση καφεΐνη περιέχουν τα διάφορα ροφήματα ή ποτά;
Ο καφές είναι και η πιο γνωστή «πηγή» καφεΐνης. Εντούτοις, αυτή ανευρίσκεται και σε ροφήματα, όπως το τσάι, αλλά και σε διάφορα «ενεργειακά ποτά» και αναψυκτικά, ενώ καφεΐνη ανευρίσκεται και στη σοκολάτα. Δεν έχουν όλα τα είδη καφέ, τσαγιού ή άλλων ποτών την ίδια περιεκτικότητα σε καφεΐνη.
Ενδεικτικά αναφέρουμε πως:
• 2 φλυτζάνια τσάι (περίπου 350ml έκαστο) περιέχουν 75mg καφεΐνης το καθένα
• 1 φλυτζάνι καφές φίλτρου περιέχει περίπου 140mg καφεΐνης
• 2 φλυτζάνια στιγμιαίου καφέ περιέχουν από 100mg καφεΐνης έκαστο
• 5 κουτάκια αναψυκτικού τύπου «κόλα» περιέχουν από 40mg καφεΐνης έκαστο
• 8 πλάκες μαύρης σοκολάτας των 50gr περιέχουν 25mg καφεΐνης έκαστο (η περιεκτικότητα της σοκολάτας γάλακτος σε καφεΐνη είναι ακόμα χαμηλότερη)
• 2 ενεργειακά ποτά των 250ml περιέχουν 80mg καφεΐνης το καθένα
Επομένως, όλα καλά! Μπορώ και στην εγκυμοσύνη να πίνω το καφεδάκι μου, αρκεί να μην ξεπερνάω τα 200mg καφεΐνης την ημέρα!
Καταρχήν, στο σημείο αυτό, καίτοι είναι μάλλον αυτονόητο, θα υπενθυμίσουμε, πως στα 200mg καφεΐνης την ημέρα συνυπολογίζεται η καφεΐνη, που περιέχεται σε ΟΛΑ τα ροφήματα, ποτά ή τροφές, που καταναλώσατε…
Επιπροσθέτως, δυστυχώς η όποια απάντηση θα μπορούσε να δοθεί στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί να είναι χωρίς «αστερίσκους». Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει εκφράσει ομόφωνη γνώμη ως προς την ασφάλεια της κατανάλωσης καφεΐνης για το έμβρυο.
Εν πρώτοις, θα αναφέρουμε δύο μελέτες, που μας έρχονται από την Άπω Ανατολή μία μελέτη του 2015 (Li και συνεργάτες, 2015), που μας έρχεται από την Κίνα και μία μελέτη του 2020 (Choi και συνεργάτες, 2020) από την Κορέα. Η μεν πρώτη συνδέει την λήψη καφεΐνης με αυξημένη πιθανότητα αποβολής, ενώ η δεύτερη με αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης αιμόρροιας κατά το πρώτο τρίμηνο.
Μάλιστα, σε μελέτη του 2016 (Buck Louis και συνεργάτες, 2016) υποστηρίχθηκε, ότι οι πιθανότητες αποβολής αυξάνονται και αν η μητέρα κατανάλωνε καφεΐνη ακόμα και κατά το αμέσως προηγούμενο της σύλληψης διάστημα!
Επιπροσθέτως, οι συντάκτες μελέτης του 2021 (Gleason και συνεργάτες, 2021) κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως η κατανάλωση καφεΐνης ακόμα και σε ποσότητες χαμηλότερες των 200mg ημερησίως, ως αποτέλεσμα έχει την μείωση του βάρους του νεογνού.
Σε δυο μελέτες τέλος η μία του 2008 (CARE, 2008) και η άλλη του 2021 (James, 2021), η κατανάλωση καφεΐνης συνδέθηκε με το ενδεχόμενο ενδομητρίας υπολειπομένης ανάπτυξης.
Επομένως, μάλλον η μετριασμένη κατανάλωση καφεΐνης κατά την κίνηση δεν ενέχει σημαντικούς κινδύνους για το μωρό, όπως αναφέρουν και διεθνείς οργανισμοί. Εντούτοις, όπως καταδεικνύουν διάφορες επιστημονικές μελέτες, με δεδομένο ότι η καφεΐνη διέρχεται τον πλακούντα, ο δρόμος της απολύτου ασφαλείας, είναι αυτός της απολύτου αποχής…
Μήπως, αν πιώ καφέ χωρίς καφεΐνη, το έμβρυο θα είναι ασφαλές;
Αν και τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία είναι μάλλον ελλιπή, φαίνεται, πως και η κατανάλωση καφέ χωρίς καφεΐνη επηρεάζει τόσο την καρδιακή λειτουργία, όσο και τις αναπνευστικές κινήσεις του εμβρύου (Salvador & Koos, 1989), ενώ έχει διατυπωθεί και η υποψία, πως συνδέεται και με αύξηση των πιθανοτήτων αποβολής (Fenster και συνεργάτες, 1997).
Ίσως να έπινα λίγο χαμομήλι;
Το χαμομήλι είναι από τα δημοφιλέστερα ροφήματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά και για την περίοδο, που ακολουθεί τον τοκετό, οπότε και χρησιμοποιείται, προκειμένου να αντιμετωπισθεί το άγχος, οι διαταραχές ύπνου, αλλά και η ναυτία (Ferguson & Gordon, 2025). Το βασικό βιοενεργό συστατικό του χαμομηλιού είναι η απιγενίνη (apigenin), η οποία έχει αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές και καταπραϋντικές ιδιότητες (Sah και συνεργάτες, 2022). Πάντως έχουν διατυπωθεί ανησυχίες σχετικά με την κατανάλωση ροφήματος χαμομηλιού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, καθότι αυτή έχει συνδεθεί με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης αποβολής, πρόωρου τοκετού, καθώς και γέννησης λιποβαρούς νεογνού (Ferguson & Gordon, 2025).
Ίσως να έπινα κάποιο άλλο ρόφημα;
Τελικά τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την ασφάλεια των διαφόρων ροφημάτων και αφεψημάτων είναι ιδιαίτερα περιορισμένα (John & Shantakumari, 2015), αν και η πιπερόριζα (ginger) φαίνεται, πως είναι χρήσιμη στην αντιμετώπιση της ναυτίας κατά την εγκυμοσύνη, τα σχετικά επιστημονικά στοιχεία είναι μάλλον «αδύναμα» (Hu και συνεργάτες, 2022).
Δείτε και το σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δείτε ΕΔΩ σε ποιο στάδιο της κύησης βρίσκεστε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
ACOG CommitteeOpinion No. 462: Moderate caffeine consumption during pregnancy. Obstet Gynecol. 2010 Aug;116(2 Pt 1):467-468. doi: 10.1097/AOG.0b013e3181eeb2a1. PMID: 20664420.
Buck Louis GM, Sapra KJ, Schisterman EF, Lynch CD, Maisog JM, Grantz KL, Sundaram R. Lifestyle and pregnancy loss in a contemporary cohort of women recruited before conception: The LIFE Study. Fertil Steril. 2016 Jul;106(1):180-188. doi: 10.1016/j.fertnstert.2016.03.009. Epub 2016 Mar 22. PMID: 27016456; PMCID: PMC4930884.
CARE Study Group. Maternal caffeine intake during pregnancy and risk of fetal growth restriction: a large prospective observational study. BMJ. 2008 Nov 3;337:a2332. doi: 10.1136/bmj.a2332. Erratum in: BMJ. 2010;340. doi: 10.1136/bmj.c2331. PMID: 18981029; PMCID: PMC2577203.
Choi H, Koo S, Park HY. Maternal coffee intake and the risk of bleeding in early pregnancy: a cross-sectional analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2020 Feb 21;20(1):121. doi: 10.1186/s12884-020-2798-1. PMID: 32085746; PMCID: PMC7035749.
EFSA, Panel members at the time of adoption: Carlo Agostoni, Roberto Berni Canani, Susan Fairweather-Tait, Marina Heinonen, Hannu Korhonen, Sébastien La Vieille,
Rosangela Marchelli, Ambroise Martin, Androniki Naska, Monika Neuhäuser-Berthold, Grażyna Nowicka, Yolanda Sanz, Alfonso Siani, Anders Sjödin, Martin Stern, Sean (J.J.) Strain, Inge Tetens, Daniel Tomé, Dominique Turck and Hans Verhagen. “Scientific Opinion on the safety of caffeine”. EFSA Journal 2015;13(5):4102 DOI: https://doi.org/10.2903/j.efsa.2015.4102
Fenster L, Hubbard AE, Swan SH, Windham GC, Waller K, Hiatt RA, Benowitz N. Caffeinated beverages, decaffeinated coffee, and spontaneous abortion. Epidemiology. 1997 Sep;8(5):515-23. doi: 10.1097/00001648-199709000-00008. PMID: 9270953.
Ferguson T, Gordon B. The Efficacy and Safety of Using Chamomile Products During Pregnancy and the Postpartum Period. Cureus. 2025 Mar 31;17(3):e81527. doi: 10.7759/cureus.81527. PMID: 40314057; PMCID: PMC12045525.
Gleason JL, Tekola-Ayele F, Sundaram R, Hinkle SN, Vafai Y, Buck Louis GM, Gerlanc N, Amyx M, Bever AM, Smarr MM, Robinson M, Kannan K, Grantz KL. Association Between Maternal Caffeine Consumption and Metabolism and Neonatal Anthropometry: A Secondary Analysis of the NICHD Fetal Growth Studies-Singletons. JAMA Netw Open. 2021 Mar 1;4(3):e213238. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2021.3238. PMID: 33764424; PMCID: PMC7994948.
GOLDSTEIN A, WARREN R. Passage of caffeine into human gonadal and fetal tissue. Biochem Pharmacol. 1962 Feb;11:166-8. doi: 10.1016/0006-2952(62)90106-5. PMID: 13899873.
Hu Y, Amoah AN, Zhang H, Fu R, Qiu Y, Cao Y, Sun Y, Chen H, Liu Y, Lyu Q. Effect of ginger in the treatment of nausea and vomiting compared with vitamin B6 and placebo during pregnancy: a meta-analysis. J Matern Fetal Neonatal Med. 2022 Jan;35(1):187-196. doi: 10.1080/14767058.2020.1712714. Epub 2020 Jan 14. PMID: 31937153.
James JE. Maternal caffeine consumption and pregnancy outcomes: a narrative review with implications for advice to mothers and mothers-to-be. BMJ Evid Based Med. 2021 Jun;26(3):114-115. doi: 10.1136/bmjebm-2020-111432. Epub 2020 Aug 25. PMID: 32843532; PMCID: PMC8165152.
John LJ, Shantakumari N. Herbal Medicines Use During Pregnancy: A Review from the Middle East. Oman Med J. 2015 Jul;30(4):229-36. doi: 10.5001/omj.2015.48. PMID: 26366255; PMCID: PMC4561638.
Li J, Zhao H, Song JM, Zhang J, Tang YL, Xin CM. A meta-analysis of risk of pregnancy loss and caffeine and coffee consumption during pregnancy. Int J Gynaecol Obstet. 2015 Aug;130(2):116-22. doi: 10.1016/j.ijgo.2015.03.033. Epub 2015 May 14. PMID: 26026343.
Pemathilaka RL, Caplin JD, Aykar SS, Montazami R, Hashemi NN. Placenta-on-a-Chip: In Vitro Study of Caffeine Transport across Placental Barrier Using Liquid Chromatography Mass Spectrometry. Glob Chall. 2019 Feb 18;3(3):1800112. doi: 10.1002/gch2.201800112. PMID: 31565368; PMCID: PMC6436596.
Sah A, Naseef PP, Kuruniyan MS, Jain GK, Zakir F, Aggarwal G. A Comprehensive Study of Therapeutic Applications of Chamomile. Pharmaceuticals (Basel). 2022 Oct 19;15(10):1284. doi: 10.3390/ph15101284. PMID: 36297396; PMCID: PMC9611340.
Salvador HS, Koos BJ. Effects of regular and decaffeinated coffee on fetal breathing and heart rate. Am J Obstet Gynecol. 1989 May;160(5 Pt 1):1043-7. doi: 10.1016/0002-9378(89)90157-9. Erratum in: Am J Obstet Gynecol 1989 Sep;161(3):669. PMID: 2729379.
