Τι είναι η παχυσαρκία;
Ένα βασικό εργαλείο μέτρησης, που χρησιμοποιείται στη διάγνωση της παχυσαρκίας είναι ο Δείκτης Μάζας/ Σώματος (Body Mass Index/ BMI). Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται διαιρώντας το βάρος σε κιλά με το ύψος σε μέτρα υψωμένο στο τετράγωνο, οπότε η μονάδα του BMI είναι τα Kg/m^2. Ανάλογα με τη μέτρηση αυτή ο καθένας κατατάσσεται στις παρακάτω κατηγορίες (Panuganti και συνεργάτες, 2023):
• Λιποβαρής: BMI μικρότερος των 18,5 Kg/m^2
• Φυσιολογικό βάρος (Νορμοβαρής): BMI μεταξύ των 18,5Kg/m^2 και των 24,9Kg/m^2
• Υπέρβαρος: BMI μεταξύ των 25 Kg/m^2 και των 29,9 Kg/m^2
• Παχύσαρκος (τάξης 1): BMI μεταξύ των 30 Kg/m^2 και των 34,9 Kg/m^2
• Παχύσαρκος (τάξης 2): BMI μεταξύ των 35 Kg/m^2 και των 39,9 Kg/m^2
• Παχύσαρκος (τάξης 3): BMI μεγαλύτερος των 40 Kg/m^2
Σε μελέτη του 2006 (Kapantais και συνεργάτες, 2006), στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη στοιχεία από το ιστορικό 17,341 ανδρών και γυναικών, που κατοικούσαν στην Ελλάδα και είχαν ηλικία μεταξύ των 20 και των 70 ετών, υπολογίστηκε, πως ο μέσος BMI ανήρχετο στα 26,5 (27,3 Kg/m^2 για τους άνδρες και 25,7 Kg/m^2 για τις γυναίκες). Το δε ποσοστό του πληθυσμού, που παρουσίαζε παχυσαρκία έφθανε το 22,5% (26% για τους άνδρες και 18.2% για τις γυναίκες), ενώ υπέρβαρο ήταν το 35,2% του πληθυσμού (41,1% των ανδρών και 29,9% των γυναικών). Τα δε ποσοστά παχυσαρκίας παρέμεναν περίπου σταθερά ανεξάρτητα από την ηλικία, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά μεταξύ των γυναικών παρουσίαζαν αυξητική τάση με την ηλικία.
Σε γενικές γραμμές θεωρούμε, πως η εκδήλωση της παχυσαρκίας συνδέεται με την «ανισορροπία» μεταξύ της προσλαμβανόμενης από την τροφή ενέργειας και της καταναλισκόμενης ενέργειας για την κάλυψη των σωματικών αναγκών. Η παχυσαρκία είναι μία πολυπαραγοντική νόσος και η ανάλυση των αιτίων της, που κατά περίπτωσιν είναι γενετικά, πολιτισμικά και κοινωνικά, κείται πέραν του σκοπού στου παρόντος πονήματος. Άλλα αίτια της παχυσαρκίας περιλαμβάνουν τη μειωμένη σωματική δραστηριότητα, τις διαταραχές ύπνου, ενδοκρινικές διαταραχές, λήψη κάποιων τύπων φαρμακευτικής αγωγής, αλλά και την κατανάλωση τροφίμων, που έχουν υποστεί έντονη επεξεργασία και χαρακτηρίζονται από την εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητά τους σε υδατάνθρακες (Panuganti και συνεργάτες, 2023).
Τι εννοούμε, όταν λέμε, πως «παρεμποδίζεται» η ανάπτυξη του εμβρύου;
Στο σημείο αυτό θα χρειαστεί να «εξοικειωθούμε» με τον όρο της Ενδομήτριας υπολειπόμενης ανάπτυξης (Intrauterine Growth Restriction/ IGUR). Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε έμβρυα, τα οποία – όπως λέμε – δεν «εκπλήρωσαν» το αναπτυξιακό τους δυναμικό εξαιτίας «απρόσφορου» ενδομητρικού περιβάλλοντος. Με άλλα λόγια λέμε, πως ένα έμβρυο, με βάση το φύλο του και τη γενετική του προδιάθεση, θα αναμέναμε να φθάσει σε ένα υποθετικό βάρος, αλλά τελικά, εξαιτίας «μη ευνοϊκών παραγόντων μέσα στη μήτρα» (ήτοι η παροχή σε αυτό μέσω του πλακούντα θρεπτικών συστατικών ήταν ανεπαρκής), δεν έφθασε κοντά στο αναμενόμενο βάρος. Σημειώνεται, πως μεταξύ των εμβρύων, είναι και αυτά, που με βάση το υπερηχογραφικώς εκτιμώμενό τους βάρος είναι μικρά, απλά γιατί αυτή είναι η ιδιοσυγκρασία τους, τα οποία και χαρακτηρίζονται «Μικρά για την ηλικία της κύησης» (Small for Gestational Age/ SDA). Είναι ιδιαίτερα σημαντική η διάκριση μεταξύ των IUGR και των SDA εμβρύων, διότι η μεν πρώτη κατάσταση συσχετίζεται με συγκεκριμένους κινδύνους για το έμβρυο, ενώ η δεύτερη όχι. Η διάκριση των δύο περιπτώσεων βασίζεται αφενός σε υπερηχογραφικά κριτήρια (εκτίμηση της ανάπτυξης του εμβρύου, αφετέρου στην εκτίμηση της ροής του αίματος σε συγκεκριμένα αγγεία με τη μέθοδο Doppler), αλλά και στο ενδεχόμενο ταυτόχρονης εκδήλωσης υπερτασικών διαταραχών της κύησης (Gantenbein & Kanaka-Gantenbein, 2022) (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9691665/).
Η παχυσαρκία της μητέρας αυξάνει τις πιθανότητες για IUGR;
Φαίνεται, πως όταν η γυναίκα στην έναρξη της εγκυμοσύνης είναι παχύσαρκη, αυξάνονται οι πιθανότητες καταγραφής «εκτός των φυσιολογικών ορίων» βάρος του μωρού. Συγκεκριμένα, με βάση τα συμπεράσματα μελέτης με 912 συμμετέχουσες φαίνεται, πως όταν ο BMI της μητέρας είναι μεταξύ των 23,7 Kg/m2 και των 26,2 Kg/m2, αυξάνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης μακροσωμίας (μεγάλο μωρό), όταν αυτός είναι μεταξύ των 26,2 Kg/m2 και των 31,8 Kg/m2, αυξάνεται ο κίνδυνος γέννησης λιποβαρούς νεογνού, ενώ όταν ο BMI υπερβαίνει τα 31,8 Kg/m2, αυξάνεται ο κίνδυνος IUGR (Lewandowska, 2021).
Εξάλλου, φαίνεται, πως η μητρική παχυσαρκία όχι μόνον συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης IUGR του μωρού, αλλά και με ταυτόχρονη αύξηση των πιθανοτήτων το νεογνό τελικά να χρειαστεί να εισαχθεί σε Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (Μ.Ε.Ν.Ν.) (Radulescu και συνεργάτες, 2013). Αξιοσημείωτη επί του σημείου αυτού είναι και μελέτη, στα πλαίσια της οποίας ελήφθησαν υπόψη τα στοιχεία από το ιστορικό 974 γυναικών, των οποίων η κύηση είχε παρουσιάσει IUGR, με τους επιστήμονες και σε αυτήν την περίπτωση να παρατηρούν, πως όσο μεγαλύτερος ήταν ο BMI της γυναίκας, τόσο αυξανόταν η πιθανότητα εκδήλωσης σοβαρών διαταραχών αφενός στην ροή του αίματος εντός των αγγείων, που «τροφοδοτούν» το μωρό, αφετέρου σε αυτήν καθαυτήν την ανάπτυξη του μωρού (Tanner και συνεργάτες, 2022).
Από παρατηρήσεις σε ποντίκια τέλος, προέκυψαν στοιχεία, που οδήγησαν στη διατύπωση από τους επιστήμονες της υπόθεσης, πως εξαιτίας της παχυσαρκίας της μητέρας διαταράσσεται η διαδικασία δημιουργίας των αγγείων του πλακούντα και αυτός είναι και ο λόγος, που αυξάνονται οι πιθανότητες εκδήλωσης IUGR του μωρού (de Barros και συνεργάτες, 2020).
Ετοιμάζομαι να ξεκινήσω τη διαδικασία της εγκυμοσύνης, αλλά έχω «παραπανίσια» κιλά! Τι να κάνω, για να χάσω βάρος;
Δεν υπάρχει μέθοδος απώλειας βάρους, η οποία δεν περιλαμβάνει κάποιου είδους «παρέμβαση» στον τρόπο διατροφής του ενδιαφερομένου (Freire, 2020; Kim, 2021). Είναι σημαντικό επομένως να μεταβληθεί η «διατροφική συμπεριφορά» του ατόμου, που ζητά να χάσει βάρος.
Από την ανάγνωση της διεθνούς ιατρικής βιβλιογραφίας προκύπτει, πως η υποβολή σε Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία (ονομάζεται και «Κλινική Ύπνωση») των παχύσαρκων ατόμων οδηγεί σε βελτίωση των διατροφικών συνηθειών (Roslim και συνεργάτες, 2021; Delestre και συνεργάτες, 2022) και απώλεια βάρους (Erşan & Erşan, 2020; Roslim και συνεργάτες, 2022).
Τι είναι η κλινική ύπνωση;
Ο πλήρης τίτλος της εν λόγω μεθόδου είναι «Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία». Κατ’ ουσίαν σε αυτή «συνδυάζεται» η ύπνωση με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία.
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας, το οποίο εστιάζει στον τρόπο, που οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και οι στάσεις ζωής ενός εκάστου επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Το συγκεκριμένο είδος θεραπείας αποσκοπεί στην απόκτηση εκ μέρους του θεραπευομένου δεξιοτήτων, χάρη στις οποίες αυτός θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει με τρόπο λειτουργικό διάφορες καταστάσεις, που ο ίδιος αντιλαμβάνεται ως προβληματικές. Εν ολίγοις, δια της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας εξετάζονται οι γνωσίες («ο τρόπος σκέψης») και οι συμπεριφορές («ο τρόπος δράσης») και αξιολογείται το κατά πόσον αυτές βοηθούν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής. Εν τέλει διερευνάται το ενδεχόμενο δυνατότητας εκτέλεσης τροποποιήσεων των γνωσιών και των συμπεριφορών, προκειμένου να καταστούν χρηστικές, αποτελεσματικές και λειτουργικές (Chand και συνεργάτες, 2023).
Στα πλαίσια της «Γνωσιακής Συμπεριφορικής Κλινικής Υπνοθεραπείας» η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία συνδυάζεται με την Κλινική Ύπνωση. Ο όρος Κλινική Ύπνωση θεωρείται πρακτικά ταυτόσημος με τον όρο Υπνοθεραπεία (Geagea και συνεργάτες, 2024). Ως ύπνωση ορίζεται μία κατάσταση, στην οποία το άτομο βρίσκεται σε εγρήγορση (είναι ξύπνιο) και εν πλήρει συνειδήσει (έχει αντίληψη της κατάστασης), ενώ η προσοχή του έχει αποσπασθεί από το άμεσο περιβάλλον και έχει εστιασθεί σε «εσωτερικές εμπειρίες», όπως συναισθήματα, γνωσίες ή εικόνες (Heap, 2012).
Η ύπνωση «εισάγει» το άτομο σε μία κατάσταση «τροποποιημένης συνειδητότητας», η οποία αποτελεί τμήμα της ανθρώπινης εμπειρίας. Σε τέτοια κατάσταση το άτομο εισέρχεται, όταν – για παράδειγμα – «ξεχνιέται» διαβάζοντας ένα καλό βιβλίο, οδηγεί ακολουθώντας μία γνωστή διαδρομή, προσεύχεται, διαλογίζεται ή όταν εμπλέκεται σε μία μονότονη ή δημιουργική δραστηριότητα (Williamson, 2019).
Όσο ο θεραπευόμενος είναι σε κατάσταση ύπνωσης, καθίσταται ανοικτός και δεκτικός στην υποβολή από το θεραπευτή. Δια της υποβολής ο θεραπευτής περιγράφει λεκτικά «μηνύματα» ή εικόνες, οι οποίες κατατείνουν («οδηγούν») σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα, όπως είναι η ανακούφιση από την ψυχική πίεση και το άγχος ή τον πόνο (Williamson, 2019).
Η ύπνωση εξάλλου έχει περιγραφεί ως μία «συμφωνία» μεταξύ υπνοθεραπευτή και θεραπευομένου, προκειμένου ο δεύτερος να υποβληθεί σε μία ψυχοθεραπευτική τεχνική, στα πλαίσια της οποίας θα χρησιμοποιηθεί η υποβολή προκειμένου να επιτευχθούν μεταβολές στην αίσθηση, αντίληψη, γνωσία, συναισθηματική κατάσταση, διάθεση ή συμπεριφορά (Montgomery και συνεργάτες, 2002). Είναι επομένως σημαντικό να γίνει κατανοητό, πως οι όποιες αλλαγές επιτυγχάνονται δια της ύπνωσης προϋποθέτουν τη σύμφωνη γνώμη και ευθαρσώς διατυπωμένη συγκατάθεση του θεραπευομένου.
Ποιοι ασκούν τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Κλινική Υπνοθεραπεία;
Σύμφωνα και με τις οδηγίες τόσο της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (National Health Service/ NHS), όσο και του Βασιλικού Κολλεγίου των Ψυχιάτρων (Royal College of Psychiatrists) (αμφότεροι είναι θεσμικοί φορείς του χώρου της υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο), υπνοθεραπεία ασκούν επαγγελματίες υγείας, όπως είναι οι ιατροί, οι οποίοι έχουν λάβει τη σχετική εκπαίδευση και πιστοποίηση, ενώ – ιδανικά – είναι και μέλη διεθνών οργανισμών, που σχετίζονται με την υπνοθεραπεία.
Δείτε ΕΔΩ πώς μπορείτε να χάσετε βάρος χάρη στην Ιατρική Κλινική Ύπνωση!
Δείτε και τo σχετικό video, που δημιουργήσαμε σε συνεργασία με τον ιστότοπο mothersblog.gr, στην ομάδα ειδικών του οποίου ανήκουμε!
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Chamarthi VS, Daley SF. Comprehensive Assessment and Diagnosis of Metabolic and Biomechanical Complications in Obesity. [Updated 2025 Aug 29]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459357/
Chand SP, Kuckel DP, Huecker MR. Cognitive Behavior Therapy. [Updated 2023 May 23]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470241/
de Barros Mucci D, Kusinski LC, Wilsmore P, Loche E, Pantaleão LC, Ashmore TJ, Blackmore HL, Fernandez-Twinn DS, Carmo MDGTD, Ozanne SE. Impact of maternal obesity on placental transcriptome and morphology associated with fetal growth restriction in mice. Int J Obes (Lond). 2020 May;44(5):1087-1096. doi: 10.1038/s41366-020-0561-3. Epub 2020 Mar 13. PMID: 32203108; PMCID: PMC7188669.
Delestre F, Lehéricey G, Estellat C, Diallo MH, Hansel B, Giral P. Hypnosis reduces food impulsivity in patients with obesity and high levels of disinhibition: HYPNODIET randomized controlled clinical trial. Am J Clin Nutr. 2022 Jun 7;115(6):1637-1645. doi: 10.1093/ajcn/nqac046. Erratum in: Am J Clin Nutr. 2022 Oct 6;116(4):1187. doi: 10.1093/ajcn/nqac226. PMID: 35170724.
Erşan S, Erşan EE. Effects of Hypnotherapy on Weight Loss and thus on Serum Leptin, Adiponectin, and Irisin Levels in Obese Patients. J Altern Complement Med. 2020 Nov;26(11):1047-1054. doi: 10.1089/acm.2020.0104. Epub 2020 Jul 21. PMID: 32716207.
Freire R. Scientific evidence of diets for weight loss: Different macronutrient composition, intermittent fasting, and popular diets. Nutrition. 2020 Jan;69:110549. doi: 10.1016/j.nut.2019.07.001. Epub 2019 Jul 4. PMID: 31525701.
Gantenbein KV, Kanaka-Gantenbein C. Highlighting the trajectory from intrauterine growth restriction to future obesity. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Nov 11;13:1041718. doi: 10.3389/fendo.2022.1041718. PMID: 36440208; PMCID: PMC9691665.
Geagea D, Ogez D, Kimble R, Tyack Z. Redefining hypnosis: A narrative review of theories to move towards an integrative model. Complement Ther Clin Pract. 2024 Feb;54:101826. doi: 10.1016/j.ctcp.2023.101826. Epub 2023 Dec 30. PMID: 38199053.
Heap, M. (2012). Hypnotherapy: A Handbook: A handbook. McGraw-Hill Education (UK).
Kim JY. Optimal Diet Strategies for Weight Loss and Weight Loss Maintenance. J Obes Metab Syndr. 2021 Mar 30;30(1):20-31. doi: 10.7570/jomes20065. PMID: 33107442; PMCID: PMC8017325.
Lewandowska M. Maternal Obesity and Risk of Low Birth Weight, Fetal Growth Restriction, and Macrosomia: Multiple Analyses. Nutrients. 2021 Apr 7;13(4):1213. doi: 10.3390/nu13041213. PMID: 33916963; PMCID: PMC8067544.
Montgomery GH, Weltz CR, Seltz M, Bovbjerg DH. Brief presurgery hypnosis reduces distress and pain in excisional breast biopsy patients. Int J Clin Exp Hypn. 2002 Jan;50(1):17-32. doi: 10.1080/00207140208410088. PMID: 11778705.
Radulescu L, Munteanu O, Popa F, Cirstoiu M. The implications and consequences of maternal obesity on fetal intrauterine growth restriction. J Med Life. 2013 Sep 15;6(3):292-8. Epub 2013 Sep 25. PMID: 24155784; PMCID: PMC3806033.
Roslim NA, Ahmad A, Mansor M, Aung MMT, Hamzah F, Hassan H, Lua PL. Hypnotherapy for overweight and obese patients: A narrative review. J Integr Med. 2021 Jan;19(1):1-5. doi: 10.1016/j.joim.2020.10.006. Epub 2020 Oct 22. PMID: 33162374.
Roslim NA, Ahmad A, Mansor M, Aung MMT, Hamzah F, Shahril MR, Lua PL. Does hypnosis result in greater weight loss compared to conventional approach? Am J Clin Hypn. 2022 Oct;65(2):99-109. doi: 10.1080/00029157.2021.2010642. Epub 2022 Feb 2. PMID: 35108492.
Tanner LD, Brock And C, Chauhan SP. Severity of fetal growth restriction stratified according to maternal obesity. J Matern Fetal Neonatal Med. 2022 May;35(10):1886-1890. doi: 10.1080/14767058.2020.1773427. Epub 2020 Jun 1. PMID: 32482116.
Williamson A. What is hypnosis and how might it work? Palliat Care. 2019 Jan 31;12:1178224219826581. doi: 10.1177/1178224219826581. PMID: 30728719; PMCID: PMC6357291.
